Sociale Zeepkist

Het opinieplatform van Saxion Social Work

Van stage naar stress

Pien Oude Wesselink

‘’Je moet je grenzen bewaken en werk en privé gescheiden houden’’ wordt er steeds geroepen in de opleiding, maar doe dit maar eens, als je bij je eerste stage tegenover iemand zit die heel zijn leven met je deelt en zich kwetsbaar opstelt. Vertel jij mij maar eens hoe je hiermee om moet gaan en laat staan dit te verwerken. Dit is een probleem waar ik, als 18-jarige student steeds zelf mee te maken krijg. Toen ik voor het eerst met mijn glaasje water in een stoel zat, tegenover iemand van bijna 4x mijn leeftijd, in een kamer van zes bij zes en allerlei verhalen moest aanhoren. Bij mijn eerste keer in de rol als hulpverlener, moest ik al meteen al mijn kennis toepassen, dat was een grote schok voor mij.
De druk om een goede indruk maken en goede band op te bouwen speelt in mijn achterhoofd, ik pas al mijn vaardigheden en alle technieken toe die ik ken, en er komen steeds meer laagjes van mijn cliënt af.

Al mijn energie heb ik in het voeren van het gesprek met de cliënt gestopt. Als ik thuiskom vraag ik me af, wat is er gebeurd en wat nu? Mijn cliënt heeft zich nu helemaal blootgesteld, met mijn vaardigheden zit het goed en mijn taak als hulpverlener is volbracht, maar wat moet ik nu, niet als hulpverlener maar gewoon als 18-jarig meisje? Nu lekker naar huis en doen alsof ik met mijn oma een kopje thee heb gedronken? Doen alsof het niks is wat ik zojuist heb gehoord? Ik heb geen flauw idee hoe ik alles moet verwerken. Het is een ontzettende uitdaging om mijn professionele verantwoordelijkheden te combineren met mijn persoonlijke leven. Het bewaken van je eigen grens is belangrijk, en dat is ook wat ze je in de opleiding vertellen, voor jezelf maar ook voor een goede carrière. Maar hoe doe je dit in godsnaam? Ik wil weten hoe ik mijn professionaliteit op de werkvloer kan laten!

Het probleem ligt niet alleen bij de hoeveelheid die ervan mij gevraagd wordt, maar wel in combinatie met wat er van mij gevraagd wordt. De druk om altijd bereikbaar te zijn, altijd het goede te moeten doen en in de diepte worden gegooid maakt het moeilijk om mezelf te ontwikkelen en dit niet mee naar huis te mogen nemen. Toen ik thuiskwam na een lange dag stage waar ik heftige gesprekken heb gevoerd met mijn cliënt wist ik niet wat ik er mee aan moest, alleen de gedachte dat ik er niet mee mocht zitten spookte er door mijn hoofd en dit geeft echt een gevoel van frustratie en stress. Een goed balans tussen werk en privé is ontzettend belangrijk. Werknemers die veel verstoringen in hun balans ervaren, ervaren meer stress. Dit kan zich uiten in onder ander depressieve klachten en gezondheidsproblemen (Derks, 2025). Ruim 1,3 werkende mensen hebben last van zulke burn-out klachten (TNO, 2020). Terwijl wij allemaal moeten werken om te overleven in de maatschappij, gaat het dus wel gepaard met stress en zorgen en zie daar maar eens uit te komen.

Volgens Peacockyourtalent.com (z.d.) wordt dit bevestigd, en zelfs nog specifieker gesteld. Ze geven aan dat young professionals, mensen tussen 20 en 35 die professioneel werk uitvoeren, dragen grote valkuilen voor een burn-out met zich mee, en dit terwijl ze nog ‘’young’’ zijn. Ook volgens Bierings & Mol (z.d.) wordt er aangegeven dat sociaal werkers een hoge kans op een burn-out met zich meedragen. Dit door een hoge werkdruk maar ook door weinig sociale steun.
Dit roept vragen op; Hoe kan het dat ze op zo’n jonge leeftijd al zulke ernstige klachten ervaren? Zijn de verwachtingen te hoog, of worden ze geconfronteerd met verantwoordelijkheden waarvoor ze nog niet goed genoeg zijn opgeleid?

Young professionals, zoals sociaal werkers, worden tijdens hun opleiding voorbereid om anderen te helpen, maar dit kan, uit eigen ervaring leiden tot hoge stress. De focus ligt op het ontwikkelen van vaardigheden om anderen te begeleiden, terwijl er minder aandacht is voor de persoonlijke kracht en mentale gezondheid van de sociaal werker zelf. Het constant verleggen van grenzen en omgaan met zware casussen kan leiden tot uitputting en stress. Wij worden opgeleid om goede sociaal werkers te worden, maar zou de opleiding niet meer aandacht moeten geven aan de sociaal werker zelf?

Het is belangrijk dat opleidingen niet alleen aan sociaal werk studenten leren hoe ze anderen kunnen ondersteunen, maar ook hoe ze voor zichzelf gezonde grenzen kunnen stellen. Volgens het landelijks opleidingsdocument is het zelfs een plicht studenten effectief voor te bereiden. Dit document benadrukt dat het een belangrijke taak van de opleiding is om goede communicatievaardigheden te ontwikkelen. (Vereniging Hogescholen, 2017). Dit gaat niet alleen om mondelinge en schriftelijke communicatievaardigheden, maar ook professionele interactie met cliënten en samenwerkingen. De opleiding moet studenten ondersteunen bij het ontwikkelen van deze vaardigheden, zodat wij, sociaal werkers, het beste kunnen functioneren in moeilijke en verschillende sociale contexten.

Het landelijke opleidingsdocument voor sociaal werk benadrukt het belang van het waarborgen van professionaliteit (Vereniging Hogescholen, 2017). Volgens dit document betekent het dat professionaliteit ook het werk-privébalans omvat. Hoewel dit dus duidelijk in het document staat, wordt dit aspect niet behandeld of meegegeven in de opleiding. Terwijl deze ondersteuning misschien wel het allerbelangrijkste is om te waarborgen maar wat niet gebeurt in de opleiding. In de opleiding wordt er alleen maar de focus gelegd op theoretische kennis en casuïstiek. Er is geen aandacht voor zelfzorg en hoe je moet omgaan met emotionele gevolgen of voor het ontwikkelen van vaardigheden om grenzen te bewaken.

Wat ik nu zie is dat studenten zelf moeten dealen met de consequenties en hoe ze deze uitdaging moeten aanpakken zonder begeleiding of lessen hierover. Zo kan de opleiding bijvoorbeeld workshops of lessen aanbieden over de werk-prive balans. Eventueel stressmanagement of professioneel zelfbeeld. Dit verbetert niet alleen onze professionaliteit maar voorkomt ook burn-outs en stress. Het moet dus nu echt een anders, mijn mede studenten en ik hebben recht op een goede steun van de opleiding.

Is het überhaupt niet raar dat de opleiding niet zoveel aandacht geeft aan het welzijn van studenten? De meeste studenten zitten rond de 17 en 25 jaar, en hebben de meeste nog niet eens een volgroeid brein (Hersenstichting.nl, z.d.). Hoe gaat het dan met het verwerken van heftige gebeurtenissen, want die komen zeker voor. Het moet dus nu echt een keer anders, mijn mede studenten en ik hebben recht op het bovenstaande, dus een goede steun van de opleiding.Door aandacht te geven aan zelfzorg en mentale gezondheid zou de opleiding goede handvaten kunnen geven om een goed balans op te bouwen tussen de werk en prive scheiding. Jongeren kunnen dit niet uit zichzelf laat staan helemaal alleen, en moeten hierbij steun krijgen vanuit de opleiding. Zo bouwen ze een basis voor hun carrière, gezondheid en het voorkomen van een burn- out.

Niet te vergeten is er dan ook nog de beroepscode; we moeten niet alleen voor een ander zorgen maar ook voor onszelf en onze gezondheid. De beroepscode benadrukt dat sociaal werkers verantwoordelijkheid dragen voor hun eigen welzijn naast dat van cliënten, ik citeer; ‘’ Met respect voor hun eigen welzijn, gezondheid en veiligheid, plaatsen zij de belangen van de mensen waarvoor zij zich inzetten boven hun eigen belangen. ‘’ (BPSW, 2021). We zijn dus zelf verantwoordelijk voor ons welzijn en moeten dit ook beschermen.
We moeten leren hoe we de problemen van onze cliënten kunnen loslaten en niet mee naar huis nemen. Anders zetten we de ander boven onszelf en verliezen we respect voor onze eigen gezondheid. Totdat we de ander te veel boven onszelf hebben gezet, komen wij pas aan de beurt, en dan is het wellicht te laat.

Het is belangrijk dat scholen meer aandacht gaan besteden aan het waarborgen van een gezonde werk-privébalans, vooral gezien de hoge werkdruk binnen het sociaal werk. Uit cijfers blijkt dat sociaal werkers ongeveer 37% van hun tijd besteden in hun werkveld, dat is meer dan 1/3e van hun tijd (Keter & Liefhebber & Pronk, 2023). Dit betekent niet alleen dat ze goede hulpverlener moeten zijn, maar daarnaast ook gewoon een goede vriend en goed mens om er te zijn voor zijn of haar naasten. Tenminste dat is wel wat ik wil zijn! Zo’n hoge druk kan negatieve gevolgen hebben op je welzijn en mentale gezondheid, het is belangrijk om hulpverleners te helpen bij het waarborgen van deze grens. Je kan hier niet vroeg genoeg bij zijn, want wat zou ik het fijn vinden om nu in mijn opleiding te leren hoe ik het beste met mijn ervaringen en verhalen vanuit mijn stage om kan gaan.

Een goed begin kan het halve werk zijn, een goede basis die we vanuit de opleiding mee kunnen krijgen kan een bijdrage leveren aan het herkennen en creëren van onze eigen grenzen. De opleiding moet ons opleiden en voorbereiden voor wat er op ons afkomt in de maatschappij, ons klaarstomen met tools en vaardigheden om de wereld te weerstaan maar wat als de grootste tool ontbreekt? De veiligheid van je eigen grenzen kennen, en hiermee je werk gescheiden kunnen houden van je privéleven en met name je mentale gesteldheid. Want een goed balans tussen werk en privé kan een burn-out voorkomen, en zorgt ervoor dat wij, sociaal werkers, op langere termijn de best mogelijke zorgen kunnen bieden die nodig is en het welzijn van de cliënten voorop kunnen stellen zoals de beroepscode ons oplegt.

Ook de global definition benadrukt dat het sociaal werk gericht is op het bevorderen van sociaal welzijn. Om als sociaal werker dit te kunnen bereiken is het belangrijk om te beginnen bij je eigen welzijn. Het kennen van je eigen grenzen en leren hoe je er daarmee om moet gaan. Hoewel de global definition zich niet specifiek richt op het werk en privé balans is het wel belangrijk dat sociaal werkers hun eigen welzijn goed moeten kunnen bewaken om zo effectief mogelijk te kunnen zijn in het werkveld. Een goed onderdeel om mee te beginnen van het bewaken van je eigen welzijn lijkt mij het reguleren van een goed balans tussen je werk en privé. Niemand wil ineens thuis zitten zoals ik mij voelde, helemaal verstrikt in het gevoel van wat moet ik nu en waar ben ik mee bezig. Want dit is wat er nu gebeurd is, en dan heb je geen flauw idee wat je ermee moet. Nog een reden om echt veel meer aandacht en hulp krijgen bij het bevorderen van je sociaal welzijn (IFSW, 2024).

Het is superbelangrijk dat opleidingen binnen het sociaal werk echt meer aandacht gaan geven aan het ondersteunen van studenten bij het bewaken van hun werk-privébalans. Op dit moment ligt de focus vooral op het ontwikkelen van vaardigheden om anderen te helpen, maar er wordt niet genoeg begeleiding aangeboden om de persoonlijke impact hiervan te verwerken. Hierdoor raken veel jonge sociaal werkers, zelfs al tijdens hun studie, overbelast en hebben ze moeite met de verantwoordelijkheid die op hen afkomt, waar ook ik onder val. Daar wil ik hulp bij en verandering zien!

Een mooie oplossing zou zijn om opleidingen aan te vullen met lessen en begeleiding over zelfzorg, je eigen grenzen kennen en stellen. Durven te vragen om hulp en manieren leren hoe om te gaan met het verwerken van heftige verhalen. Op deze manier worden studenten beter voorbereid op wat er hen te wachten staat en leren ze hoe ze zichzelf kunnen beschermen terwijl ze ook voor anderen zorgen. Deze extra ondersteuning vanuit de opleiding kan een goede en stevige basis vormen voor de toekomst, waardoor sociaal werkers niet alleen deskundig, maar ook gezond hun werk kunnen blijven doen. Het bewaken van een goed balans tussen werk en privé is niet alleen voor henzelf, maar ook voor de maatschappij zodat zij de nodige zorg kunnen leveren aan cliënten.
Dus @saxion waar wachten we nog op?
We kunnen niet meer verwachten dat een 18-jarige student, na een lange indrukwekkende of zelfs heftige stage dag, gewoon naar huis gaat alsof er niets is gebeurd, leer ons niet alleen wat we moeten doen, maar ook hoe we daarmee om moeten gaan!

Pien Oude Wesselink is tweedejaars student en werkzaam als stagiair bij Mediant

Genoten van mijn stuk? Stem op mij!

Literatuurlijst