Sociale Zeepkist

Het opinieplatform van Saxion Social Work

Ga terug naar je eigen land

Over identiteit, vooroordelen en de strijd om erbij te horen.

Nanna Derks

Vanuit angst en vooroordelen worden vluchtelingen nog steeds gezien als een probleem. Dit negatieve perspectief belemmert niet alleen integratie, maar ontneemt ook de kansen die vluchtelingen kunnen bieden aan onze samenleving. Het is tijd om anders te gaan denken, om vluchtelingen te zien als een kans, in plaats van een last. Want wees nou is eerlijk, kunnen we ons echt voorstellen hoe het voelt om alles achter te laten, enkel in de hoop ergens anders welkom te zijn?

Waarom Nederland?

Afgelopen jaar telde de UNHCR 43.400.000 vluchtelingen (UNHCR Nederland, 2024). 43.400.000 mensen die in bizarre toestanden hun veilige haven hebben achtergelaten, omdat het niet meer veilig was om daar te leven, risico’s die gemaakt moesten worden die invloed hadden op het hele gezin, waarvan je nooit zeker zou weten wat de afloop daarvan zou zijn. “No one puts their child on a boat, unless the water is safer than the land” – Warsan Shire (Amnesty International, 2024).

Gezien het feit dat er dit jaar (2024) 27.535 mensen waren die gevlucht zijn naar Nederland (Centraal Bureau voor de Statistiek, 2023), zet het mij toch aan het denken, waarom Nederland? Per jaar zijn dit namelijk ruim 237.000 mensen, mensen die de keuze maken om naar Nederland te komen (UNHCR, 2024).

Vanuit de praktijk heb ik veel gehoord dat ze voor Nederland kiezen, omdat Nederland een veilige uitstraling heeft, mensenrechten worden goed gewaarborgd en je wordt er echt gezien als een eigen individu met een eigen mening, en om niet te vergeten mag deze mening ook geuit worden. Onderzoek toont aan dat Nederland goede toekomstmogelijkheden heeft als het gaat om onderwijs en werk (Ministerie van Justitie en Veiligheid, 2023), zodra de asielprocedure een half jaar loopt mag een vluchteling al beginnen met werken. Wel moet hier eerst nog toestemming voor worden gegeven door het COA (Centraal Orgaan opvang Asielzoekers), om te kijken of de persoon wel geschikt is voor werken, denk aan psychische screenings (Evangelische omroep, z.d.).

Wat ook goed in voordelen werkt is dat wij als Nederlanders de Engelse taal goed beheersen, uit bronnen blijk dat wij als Nederlanders op nummer 1 wereldwijd staan met de beste Engelse taal & spreekvaardigheden (English Proficiency Index, z.d.). Dit zorgt er voor dat vluchtelingen zich goed begrepen voelen, omdat we in het Engels vaak goed kunnen communiceren met elkaar en tot een oplossing kunnen komen.

Want hoe frustrerend is het als je op vakantie aankomt, je spreekt de taal niet en de mensen daar kunnen je niet helpen? En hoe fijn is het als er dan mensen zijn die een tussentaal spreken, zodat je alsnog kan communiceren met elkaar? Precies, nu ben je al een stukje verder met nadenken of jij je kan voorstellen hoe het is om je eigen veilige land achter te laten, voor een land wat je totaal niet kent.

Invloed van stigmatiserende mediavormgeving

Een vluchteling heeft recht op dezelfde behandeling als een burger van het land waar hij of zij asiel heeft gekregen (UNHCR Nederland, 2024). Maar toch gebeurt dit nog lang niet altijd. Waar heeft dat mee te maken? Als we kijken naar bijvoorbeeld de mediavormgeving over de onderwerpen waarin het gaat over vluchtelingen zien we vaak dat de term “vluchtelingen problematiek” (Ministerie van Algemene Zaken, 2024) wordt gebruikt. “Problematiek” verwijst voor veel mensen naar een probleem, waardoor de mensen die het lezen dit gaan associëren met de vluchtelingen. Maar de mensen die moesten vluchten uit oorlogslanden zijn niet het probleem, zij zijn slachtoffers van strijd en achtervolging. Door woorden anders te hervormen kan je de positieve benadering vinden voor het schrijven over vluchtelingen en ligt er niet meteen een stigma op het woord “vluchtelingen”.

Termen als “vluchtelingen kansen” of gewoon heel simpel “opvang vluchtelingen” kunnen zorgen voor een andere kijk en kunnen de focus leggen op oplossingen en samenwerking (Amnesty International, 2022). Anderen kunnen zeggen dat de media hier geen grote rol in speelt, maar ik ben er zwaar van overtuigd dat als de media mensen op een bepaalde voorbedeelde manier neerzet, mensen ook daadwerkelijk die stigma’s overnemen en anders gaan kijken naar die onderwerpen. Om zo maar een persoonlijk voorbeeld te noemen: toen ik een half jaar als onderwijsassistent op een school heb gewerkt, heb ik met sommige namen van kinderen slechte associaties gelegd, dit kan door allerlei verschillende redenen komen, maar als ik sommige namen nu hoor, brengt bij dat meteen terug naar die vervelende associatie, waardoor ik bij mijn eigen kinderwens nu al kan zeggen dat ik mijn kind later nooit zo zou kunnen noemen. Studie van Dokter Howard E. aan Harvard University toont aan dat je slechte associaties inderdaad beter blijft herinneren dan goede. Dit zou te maken hebben met de evolutionaire ontwikkeling, die wij als mens meemaken, maar ook dieren. Doordat we ons kunnen herinneren wie het slecht met ons voor heeft, of waar gevaar hangt kunnen we ons makkelijker verplaatsen in “survival mode”, waardoor we ons met meer succes kunnen voortplanten (Solan, 2022).

Wat als ik nu over jouw favoriete voetbalclub met volle overtuiging schrijf dat de supporters hooligans zijn die zorgen voor een onveilige samenleving. En je ziet dat overal op het nieuws voorbij komen, ga je dan anders denken over je favoriete voetbalclub? Hoe zouden de supporters zich voelen als ze alle reacties lezen die mensen er onder plaatsen en zeggen “Jullie vormen een bedreiging voor de samenleving” (Centraal Bureau voor de Statistiek, z.d.). Of met andere woorden, hoe zouden vluchtelingen zich voelen, als ze deze woorden zouden lezen over een plek waar ze zich eigenlijk veilig moeten voelen, nadat ze in de meest onmenselijke situaties hebben gezeten?

Positievekanteling

Franse Econoom Hippolyte d’Albis in het CNRS (Franse Nationaal Centrum voor Wetenschappelijk onderzoek) kan vanuit zijn onderzoek aantonen dat er een zeer merkbaar positief effect komt vanuit de stroom vluchtelingen. Om als voorbeeld te noemen, het bruto binnenlands product (BBP). Volgens Franse econoom Hippolyte d’Abis stijgt het BBP in de jaren dat de vluchtelingen zijn toegenomen in ons land, dit komt doordat vluchtelingen vaak gaan werken, belasting gaan betalen en uitgaves maken in onze winkels, dit alles helpt de economie groeien in ons land (CNRS, 2018).

Ook daalt de werkloosheid volgens Hippolyte d’Abis, veel mensen denken dat de vluchtelingen onze banen “afpakken”, maar niets is minder waar, ze vullen juist gaten op in de sectoren waar te weinig mensen voor zijn, denk aan de zorg sector, techniek en bouw. De werkloosheid stijgt niet, hij daalt juist. De economische redenen die hiervoor zijn dat de vluchtelingen andere vaardigheden met zich meebrengen en gaan werken in de sectoren waar veel vraag naar is. Werk dat minder opleiding vereist sluit goed aan bij de groeiende vraag naar arbeidskrachten die ontstaat, doordat steeds meer mensen hoger opgeleid zijn, daarmee versoepeld de arbeidsmarkt (CNRS, 2018).

Hoe weten we nou zeker dat de vluchtelingen ook daadwerkelijk aan het werk gaan na hun opleiding? Nou, volgens de bronnen van de UAF blijkt dat 90% van de vluchtelingen succesvol doorstroomt in het werkveld na hun opleiding / werk traject (UAF, 2023).

Naast economische bijdragen zorgen vluchtelingen ook voor sociale meerwaarde, zo vergroten ze het inclutureel begrip en de solidariteit (UAF, 2023). Kijk maar is naar Buddy to Buddy, waarbij ze zich richten op het bouwen van nieuwe netwerken, eenzaamheid tegen gaan en zo werken aan een samenleving die niet alleen de vluchtelingen ondersteunt, maar ook de gehele gemeenschap verrijkt (Buddy to Buddy, 2024).

De onmisbare positie van Sociaal Werk in de samenleving

In een tijd waarin economische ongelijkheid groeit en sociale cohesie onder druk staat is de rol van sociaal werk nu belangrijker dan ooit. Sociaal werkers staan dicht bij de mensen, bieden passende persoonlijke hulp en versterken gemeenschappen door ze in verbinding te brengen. Wij als sociaal werkers zijn de brug tussen individuen, overheden en andere partijen, daarvoor hebben we maar een doel: Een samenleving bevorderen waarin er respect is voor diversiteit, waar mensenrechten gehoord worden en empowerment centraal staat.

Juist voor de vluchtelingen zijn wij zo belangrijk, ze krijgen vaak te maken met grote uitdagingen en zijn bezig met het opbouwen van een veilig nieuw bestaan, hoe mooi is het dat wij daar een ondersteunende rol in kunnen bieden?

Een van de kernwaarden van het sociaal werk is het bevorderen van sociale cohesie.

Voor vluchtelingen is deze verbondenheid essentieel, omdat zij vaak in een onbekende omgeving terechtkomen zonder een sociaal netwerk. Sociaal werkers bouwen aan netwerken en helpen gemeenschappen om samen problemen aan te pakken, zoals vooroordelen of taalbarrières. Dit draagt niet alleen bij aan harmonie, maar ook aan het gevoel van veiligheid en saamhorigheid binnen de samenleving.

Sociaal werkers richten zich op het versterken van de zelfredzaamheid en het vergroten van het zelfvertrouwen van individuen. Voor vluchtelingen betekent dit vaak hulp bij praktische zaken zoals het leren van de taal, toegang krijgen tot onderwijs en het vinden van werk. Ze helpen mensen hun eigen krachten te ontdekken en deze in te zetten om persoonlijke en maatschappelijke uitdagingen te overwinnen. Deze empowerment zorgt er voor dat vluchtelingen een actieve rol durven te spelen in hun nieuwe samenleving. Denk bijvoorbeeld aan de vluchtelingen die belangrijke banen op zich nemen in onze maatschappij, en hoe stom is het dan dat wij als Nederlanders zeggen “Ze pakken onze banen af”.

Een ander belangrijk aspect van sociaal werk is respect voor diversiteit. In een samenleving die steeds diverser wordt, is het van belang dat iedereen zich welkom en geaccepteerd voelt, ongeacht afkomst of cultuur. Wij als Sociaal werkers bevorderen de inclusiviteit door aandacht te besteden aan de unieke achtergronden, culturen en ervaringen van vluchtelingen. Dit betekent niet alleen luisteren naar hun verhalen, maar ook oplossingen bedenken die aansluiten bij hun specifieke situatie. Door deze aanpak draagt sociaal werk bij aan een samenleving waarin diversiteit wordt geaccepteerd en is er een samenleving waar iedereen zichzelf kan zijn en welkom mag voelen.

Kortom, sociaal werkers zijn de kracht die vanuit achtergrond ondersteuning de samenleving samen houdt. Door sociale cohesie te versterken, empowerment te bevorderen, diversiteit te respecteren en mensenrechten centraal te stellen, leveren wij een onmisbare bijdrage aan een betere wereld. Voor vluchtelingen zijn wij een belangrijke schakel naar een hoopvolle toekomst. Het is aan ons allen om hun werk te ondersteunen en te waarderen.

Conclusie “Ga niet terug naar je eigenland, maar blijf hier” Toch?

Duidelijk makend aan de hand van dit opiniestuk is dat vluchtelingen niet meer gezien moeten worden als een probleem, maar als een kans voor onze samenleving. De negatieve en stigmatiserende mediavormgeving en vooroordelen bellemeren de integratie en de waarde die vluchtelingen voor ons kunnen bieden. De termen als “vluchtelingen problematiek” en “crisissituatie” dragen bij aan het stigmatiseren van deze mensen, terwijl ze in werkelijkheid slachtoffers zijn van oorlogen en vervolging.

Het is van belang dat de media op een positieve manier dingen gaat benaderen, zoals het benadrukken van “vluchtelingen kansen”, zo geef je de samenleving een open en inclusieve kijk op de dingen die ze lezen.

Er achter komend dat de voordelen van vluchtelingen in Nederland zo groot zijn, laat zien dat de groei van het BBP vooruit gaat, belangrijk vacatures in de zorg vervuld worden en studies tonen aan dat de werkloosheid juist daalt door de komst van vluchtelingen, die niet alleen arbeid verrichten, maar ook belasting betalen en consumeren.

Sociale initiatieven als Buddy to Buddy bewijzen dat vluchtelingen bijdragen aan de sociale cohesie, het interculturele begrip en de solidariteit binnen onze samenleving.

Sociaal werkers wil ik benadrukken dat wij een cruciale rol spelen als het gaat om de vluchtelingen. We bevorderen de sociale cohesie, respect voor diversiteit en empowerment. Wij helpen de vluchtelingen integreren. We versterken de verbinding binnen de samenleving en zorgen ervoor dat vluchtelingen actief kunnen bijdragen een de opbouw van een welvarende en inclusieve gemeenschap.

Het is tijd om de misverstanden door te breken, achterwege te laten en vluchtelingen beginnen te zien als een kans, niet als een last. Wij kunnen het ons simpelweg niet veroorloven om deze waardevolle bijdrage aan onze samenleving te negeren, dus doe dat dan ook niet. Want wees nou eens eerlijk kunnen we ons nu dan wel voorstellen hoe het voelt om alles achter te laten, enkel in de hoop ergens anders welkom te zijn?

Mocht je er nog moeite mee hebben, probeer deze simulatie dan eens, wie weet veranderd die je kijk, als dat na dit opiniestuk nog steeds niet gelukt is: https://vluchtelingen.eo.nl

Nanna Derks is een 2e jaars Social Work student aan Hogeschool Saxion en loopt momenteel stage bij Buddy to Buddy Enschede, waar ze zich inzetten voor vluchtelingen

Genoten van mijn stuk? Stem dan op mij

Literatuurlijst